اويغورها چه كساني هستند؟ / ترجمه : ع . طالیب اوغلو

اويغورستان و اويغورهاي امروزي

اويغورها يكي از گروه هاي قومي ترك هستند كه در مناطق شمال غرب چين امروزي زندگي مي كنند. نام رسمي و چيني اين سرزمين منطقه خودمختار شين جيانگ (يا سين كيانگ) مي باشد(1)، اما اويغورهاي بومي از نظر تاريخي اين منطقه يعني كشور خود را اويفورستان يا تركستان شرقي يا به هر دو نام مي نامند. در اين نوشته، اويغورستان براي اشاره به اين منطقه بكار برده شده است.

اويغورستان كه در آسياي ميانه و در 2500 كيلومتري پكن واقع شده از شمال با قزاقستان، از شمال شرق با مغولستان و از غرب و شمال غرب با قرقيزستان و تاجيكستان هم مرز است. در غرب و جنوب غرب آن افغانستان و در جنوب تبت (2) و کشمیر تحت کنترل هندوستان قرار دارد و چين در شرق آن قرار مي گيرد.

تركستان شرقي سرزميني وسيع به وسعت 640،000 كيلومتر مربع مي باشد كه يك ششم قلمرو چين امروزي را در برمي گيرد و از نظر جغرافيايي بزرگترين استان چين محسوب مي شود.

جمعيت ترك اويغورستان كه همه همخون بوده و داراي زبان، سنن و مذهب يكساني هستند توسط امپرياليستهاي سرخ روسي به طور ساختگي به اويغور، قزاق، قرقيز، ازبك و تاتار تقسيم شده اند. جديدترين سرشماري حکومت چین جمعيت اويغورها را بيش از 7 ميليون، قزاقها را 1 ميليون، قرقيزها را 150000 ، ازبكها را 15000 و تاتارها را 5000 نفر براورد كرده است. با اين وجود بعضي منابع غير رسمي اويغور جمعيت اويغورها را رقمي بيش از 15 ميليون تخمين زده است. علاوه بر اين قبايل، اقوام چيني هان، منچو، هوي و مغولها نيز در اويغورستان وجود دارد. در حال حاضر اويغورها كه موضوع اصلي اين نوشته مي باشد اكثريت جمعيت اويغورستان را تشكيل مي دهند. با اين وجود، هر مطلبي كه در اينجا بيان مي شود به همان نسبت ديگر قومها ي اشاره شده در بالا را نيز شامل مي شود.

اويغورها و چيني هاي هان از يك نژاد نيستند. اويغورها به وضوح از نژاد اروپايي بوده و در نگاه اول شبيه مردم اروپاي غربي بنظر مي رسند. اويغورستان در ماوراي مرزهاي طبيعي چين در يك محل جغرافيايي مجزا با جمعيتي كه در سال 1949 بالغ بر 96 درصد آن ترك بود قرار گرفته است.

تمدن اويغور

مستندات تاريخي نشان مي دهد كه اويغورها پيشينه تاريخي بيش از 4000 سال دارند.(3) در طول تاريخ اويغورها فرهنگ و تمدني درخشان و منحصر بفرد را بوجود آورده اند وخدمات چشم گيري را به تمدن جهان ارزاني كرده اند. در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم، كاوش هاي علمي و باستانشناسي در منطقه اويغورستان منجر به كشف معبد هاي غاري، ويرانه هاي صومعه ها، نقاشي هاي ديواري، همچنين مدارك و كتابها و مينياتورهاي ارزشمندي شد. مكتشفان اروپايي، امريكايي و حتي ژاپني از گنجينه هاي هنري كشف شده در اين منطقه دچار حيرت شدند و اظهار شگفتي كردند بطوري كه گزارش هاي آنها خيلي زود توجه مردم علاقمند زيادي را در اقصا نقاط جهان به اين منطقه جلب كرد. امروزه آثار و اشياء بجا مانده از فرهنگ و تمدن اويغور كلكسيون هاي اصلي موزه هاي برلن، لندن، پاريس، توكيو، لنينگراد و موزه عتيقه جات آسياي مركزي در دهلي نو را تشكيل مي دهند. اين اشيا و بقايا بهمراه دستنوشته ها و اسناد كشف شده در اويغورستان تمدن بسيار سطح بالايي كه اويغورها بدان نايل شده اند را روشن مي سازد.

در طول قرنها اويغورها سه رسم الخط متفاوت بكار برده اند.آنها بعد از اتحاد با تركهاي گوگ در قرون 6 و 7 رسم الخط اورخون را بكار بردند. بعدها رسم الخطي كه به نام رسم الخط اويغور شناخته شد را بكار گرفتند. اين رسم الخط براي مدت 800 سال نه تنها به وسيله اويغورها بلكه ديگر ملل ترك و همچنين مغولها و منچوها در اوايل حكومتشان در چين بكار برده شد. بعد از پذيرش اسلام در قرن 10 اويغورها الفباي عربي را اقتباس كردند و استفاده از اين رسم الخط در قرن 11 کاملا متداول شد.

بسياري از آثار ادبي اولیه اويغور ها ترجمه هايي از متون مذهبي بودايي و منچویی بود، اما آثار داستاني، شعري و حماسي نيز وجود داشته است. بسياري از اين آثار به آلماني، انگليسي و روسي ترجمه شده اند.

بعد از پذيرش اسلام اويغورها به حفظ تسلط فرهنگيشان در آسيای مركزي ادامه دادند. دانشمندان بسیاری از اويغورها كه شهرت جهاني داشتند ظاهر شدند و ادبيات اويغور رونق گرفت. در ميان صدها اثر مهم بجا مانده از اين دوره مي توان به "كوتات كو بيليك" اثر يوسف حاس اجب (70-1067)، "ديوان اللغت الترك" اثر محمود كاشغري و "اتابتول حكاياك" اثر احمد يوكنكي اشاره كرد.

اويغور ها دانش وسيعي در در داروسازي و طبابت داشتند. آثار بجا مانده از سلسله سونگ (960-906) نشان مي دهد كه يك طبيب اويغور بنام نانتو به چين سفر كرد و با خود انواع زيادي از داروها را كه براي چيني ها ناشناخته بود به آنجا برد. تعداد 103 گياه مختلف كه در طبابت اويغورها استفاده مي شد در يك دايره المعارف پزشكي چيني كه به وسيله شي ژن (1593-1518) تاليف شده ، ثبت شده است.دانشمندان غربي ادعا مي كنند كه طب سوزني يك كشف چيني نيست بلكه بوسيله اويغورها كشف شده است. در سالهاي اخير مقامات چيني چندين موسسه براي مطالعه طب سنتي اويغور در اويغورستان تاسيس كرده اند.

اويغورها صاحب پيشرفت هاي عظيمي در زمينه معماري، هنر، موسيقي و نقاشي بودند. بر طبق مطالعات دانشمندان غربي ، اسناد كشف شده در اويغورستان ثابت مي كند كه در زماني كه كشاورزان اروپايي از تنظيم و نگارش يك قرارداد حقوقي عاجز بودند يك كشاورز اويغور مي توانست با استفاده از اصطلاحات حقوقي يك قرار داد بنويسد. گزارش شده است كه اويغورها قرنها قبل از اينكه گوتنبرگ ماشين چاپ را اختراع كند از نحوه چاپ كتاب آگاهي داشتند. همچنين گزارش شده است كه در قرون وسطي شعر، ادبيات ، تئاتر، موسيقي و نقاشي چيني بطور گسترده اي از اويغورها تاثير پذيرفته است. ين-د وانگ كه به عنوان سفير در قلمرو پادشاهي قاراخوجای اويغور در فاصله سالهاي 981 و 984 خدمت مي كرد در كتاب خود مي نويسد: "از تمدن عظيمي كه در پادشاهي اويغور يافتم شگفت زده شدم. زيبايي معابد، صومعه ها، نقاشي هاي ديواري، مجسمه ها، برج ها، باغ ها، خانه ها و قصر هاي ساخته شده در اين سرزمين غير قابل توصيف هستند. اويغورها در ساختن طلاجات، نقره جات، گلدان و سفال با دست مهارت فوق العاده اي دارند. عده اي مي گويند خداوند استعداد و توانايي را يك جا فقط به اين مردم ارزاني داشته است."

قبل از اسلام اويغورها به مذاهبي مانند شامانيسم، بوداييسم و منيچيسم اعتقاد داشتند. مذهب بودايي در اوايل عصر تاريخي ما به اويغورستان معرفي شد. اين مذهب به سرعت در ميان مردم ترك اويغورستان گسترش يافت. هنوز ميتوان در شهرهاي كوچا، تورفان و دونهونگ كه محل زندگي اويغورهاي كانچو بوده است ويرانه هاي صومعه هاي معروفي كه بنام مينگ اوي يا هزار بودا شناخته مي شوند را ديد. اين صومعه ها بوسيله اويغورها ساخته شده اند. در شهر كوچا بيش از 50 معبد بودايي، كتابخانه و موسسات تفريحي و رفاهي براي كمك به مستمندان ساخته شده بود. در شهر ختن بدون احتساب صومعه هاي كوچك، 14 صومعه بزرگ وجود داشت. اويغورهاي اويغورستان در سال 934 در دوران حكومت ساتوك بوغارا خان، حاكم خاراهانيد اسلام را پذيرفتند. از آن زمان به بعد اسلام تنها مذهب در اويغورستان تا به امروز بوده است.

قدرت، عزت، شوكت و فرهنگ اويغور كه در طول تاريخ رشد و گسترش يافته بود و بيش از 1000 سال آسياي مركزي را تحت نفوذ و تسلط خود داشت، با تهاجم منچوها به اويغورستان و در خلال حكومت ملي گراها بخصوص چيني هاي كمونيست رو به افول نهاد و سير نزولي پيمود.

اويغورستان يك كشور اشغال شده است

اويغورستان حداقل به مدت 2000 سال خانه اويغورها بوده و در بيشتر اين دوره 2000 ساله به صورت يك كشور مستقل و آزاد مانده است. با اين وجود چيني ها ادعا مي كنند كه اويغورستان بخش جدايي ناپذير و قديمي چين است. حقايق تاريخي به وضوح نشان مي دهد كه چنين ادعايي توسط چيني ها بر اساس تفسير و توجيه غلط تاريخ مي باشد و به اين اميد بنا نهاده شده كه سركوب و ادغام سرانجام اين تحريف ها را در چشم جامعه جهاني مشروع نشان خواهد داد.

اشغال و تهاجم اويغورستان بوسيله چيني هاي هان در سال 104 قبل از ميلاد شروع شد و اويغورستان چندين بار بوسيله سربازان چيني اشغال شد. اما هيچ كدام از اين اشغال ها مدت زيادي بطول نيانجاميد. آنچه در زير مي آيد مقداري از حقايق تاريخي مربوط به اشغال اويغورستان مي باشد.

1- در دوران وو تي، ژنرال لي كوانگ در سال 104 قبل از ميلاد اويغورستان را اشغال كرد اما مردم اويغورستان با شكست سربازان چيني استقلال خود را دوباره در سال 86 قبل از ميلاد بدست آوردند.

2- در دوران هسوآن ژنرال چانگ چي به اويغورستان حمله كرد و در سال 59 قبل از ميلاد آن را اشغال كرد. اما در سال دهم قبل از ميلاد خان هاي اويغورستان ارتش هاي چيني را شكست داده و دوباره آزادي خود را بدست آوردند.

3- در دوران مينگ تي ژنرال پان چائو با به راه انداختن يك جنگ داخلي به اويغورستان حمله كرد. اين جنگ 28 سال طول كشيد. در سال 102 بعد از ميلاد پان چائو به چين برگشت و يك سال بعد فرزند او پان يونگ بعد از شكست از خان هاي اويغورستان گريخت. به اين ترتيب يك بار ديگر اويغورستان استقلال و امنيت خود را بدست آورد.

4- در دوران توپا (وي) قسمت شرقي اويغورستان مجبور به پرداخت ماليات به حكومت آن زمان از سال 448 تا 460 گرديد.

5- در سال 657 كائو تسونگ از سلسه تانگ اويغورستان را فتح كرد و در سال 699 گوك ترك خان چيني ها را از اويغورستان بيرون راند.

6- در سال 747 هسوآن تسونگ، ژنرال كره اي كائو سين-چي را به عنوان فرمانده ارتش چين براي كمك به خان هاي اويغور كه با همديگر در اويغورستان در حال جنگ بودند فرستاد. اين ژنرال با سود بردن از اغتشاشات داخلي اويغورستان نقشي ماهرانه و بي رحمانه را در تحريك تعدادي از مردم اويغورستان براي كشتار يكديگر بازي كرد و با اين روش اويغورستان را به چين تسليم كرد. اما ساكنان اويغورستان با كمك گرفتن از عربها نيروهاي كائو سين-چي را تارومار كرده و آزادي خود را در سال 751 بدست آوردند.

به اين ترتيب جمعاً 6 تهاجم از سال 104 قبل از ميلاد تا 751 صورت گرفت. اما در طول اين دوران 855 ساله چيني هاي مهاجم تنها براي سال 157 كنترل خود بر اويغورستان را حفظ كرند. حتي در اين حالت همانطور كه تناوب تهاجمات نشان مي دهد كنترل چيني ها به صورت موقتي و ناكامل بوده است. در 698سال باقيمانده از اين مدت اويغورستان به عنوان يك كشور مستقل و ازاد باقي ماند.

در طول آن دورن (از سال 104 قبل از ميلاد تا سال 751) روابط دوستانه و ارتباطات تجاري بين اويغورستان و چين وجود داشته است. اما كتابهاي تاريخي خاص چيني و دولتمردان حال حاضر چين اين روابط و پيوندها را بصورت ناعادلانه، غيرمنصفانه و غيرواقعي نمايان مي كنند و تلاششان بر اين است كه اينها را به عنوان نشانه هايي از سرسپردگي و وابستگي اويغورستان به چين قلمداد كنند و بيشتر سياستمداران چيني از آن براي مشروع جلوه دادن ادعايشان مبني بر اينكه اويغورستان بخش جدايي ناپذير از چين بوده استفاده كرده اند.

سال 1876 بود كه منچوريها تلاش كردند كه اويغورستان را اشغال كنند و بعد از كشتار حدود يك ميليون از سكنه اويغورستان موفق شدند اين كشور را به اشغال خود در آورند. از آن زمان به بعد اويغورستان پيوسته تحت حاكميت نظامي بود. با اين وجود تا سال 1949ساكنان اويغورستان 42 شورش مسلحانه را عليه حاكميت رعب و ترور حاكمان نظامي منچو (يعني در هر 4 سال حكومت منچوها يك شورش) با هدف كسب دوباره استقلال خود سازماندهي كردند. اويغورها در بخش جنوبي اويغورستان "جمهوري اسلامي تركستان شرقي" را در سال 1933 تاسيس و ساكنان تمام اويغورستان به اتفاق هم دومين "جمهوري تركستان شرقي" را در سال 1944 بنا نهادند. اولين جمهوري به مدت 3 سال و دومين جمهوري به مدت 5 سال دوام آوردند.

اويغورستان در سال 1949 بوسيله چين كمونيست اشغال شد و در سال 1955نام آن به خوار تغيير يافت. از آن زمان چين كمونيست حاكميتي استعماري بر اويغورستان اعمال كرده است. اويغورها مجبور بوده اند رنج هاي غير قابل تصوري را تحمل كنند و به شرايط غيرانساني تحت حاكميت استكباري بيگانه تن در دهند. اما بر خلاف اين رنجها و نسل كشي فرهنگي ، روحيه مقاومت و عزم و اراده مردم در اويغورستان همچنان محكم و استوار مانده است. بر اساس اطلاعات موجود از منابع چيني بر خلاف تمامي خطرات موجود، تظاهرات، راهپيمايي هاي اعتراض آميز و ديگر فعاليت هاي سياسي زيرزميني بوسيله اويغورها سازماندهي مي شود و هدف آن بدست آوردن برابري، عدالت و حتي استقلال براي اويغورها مي باشد. اين فعاليتها از سال 1654 بي وقفه ادامه داشته ودر سال 1996 به اوج خود رسيد.(4)

توضیحات:

1- نام تحمیلی کمونیست های چین به ترکستان شرقی

2- تبت نیز همانند ترکستان شرقی توسط نیروی نظامی چین اشغال و ضمیمه این کشور شده اما به علت اهمیت فرهنگی این منطقه برای سازمان ملل حکومت چین قادر به تغییر نام این منطقه نشده است.

3-یک مومیایی اویغوری که هم اکنون در شهر ختن ترکستان شرقی نگهداری می شود و توسط یک عکاس و خبرنگار ایرانی نیز عکسبرداری شده قدمتی بیش از 6000 سال دارد.

4- بعد از شدت گرفتن مبارزه جهانی علیه القاعده و تروریزم ، حکومت کمونیست چین به منظور سرپوش نهادن به خواست های ویغورها و موجه جلوه دادن کشتار و سرکوب مردم ترکستان شرقی مبارزان اویغور را متهم به همکاری با القاعده میکرد و با دسیسه های سازمان اطلاعات چین 17 نفر از اویغور ها در پاکستان دستگیر و به زندان گوانتانامو منتقل شدند. اما پس از بازجویی از آنها مشخص شد که آنها هیچ ارتباطی با القاعده ندارند . چین خواستار استرداد آنها شد اما آمریکا به علت نگرانی از شکنجه شدن آنها از تحویل دادن این زندانیان به چین خودداری کرد.

منبع:

www.qaynaq.com