پروفسور زهتابي در سال 1302 شمسي در شبستر متولد گرديد . خانوادهء وي از جمله روشنفكران شبستري و مشهور به عائله كيريشجي بودند . پروفسور زهـتـابـي در سال 1309 به مدرسه ابتدايي در شبستر راه يافت و در سال 1315 تحصيلات ابتدايي را به پايان رساند . وي براي ادامه تحصيل مجبور به مهاجرت به تبريز گرديد و 3 سال را در مدرسه فـيـوضات تـبريـز به تحصيل پرداخت . پس از اتمام دبيرستان در سال 1320 در دانشسراي تربيت معلم تبريز به تحصيل ادامه داد و پس از پايان اين دوره در سالهاي 22-1323 در مدرسه رشديه تبريز به تدريس دوره ابتدايي مشغول بود. در همين سالها پروفسور زهتابي با حضور در كلاسهاي درس حاجي يوسف شعار به آ موختن زبان عربي همت گماشت . و نيز با حضور در كلاسهاي زبان فرانسه كاتوليك هاي تبريز اين زبان را نيز فرا گرفت .
ورود به دانشگاه براي اين پروفسور عاليقـدر زماني ميسر گرديد كه در سال 1325 اولين دانشگاه تبريز به واسطه فرقه دموكرات تاسيس گرديد. پروفسور زهـتـابي در رشته ادبيات اين دانشگاه مشغول تدريس گرديد . اما يك سال بعد با تعطيلي دانشگاه مواجه گرديد و علاوه بر مجبوريت در ترك تحصيل ،بواسطه اوضاع آشفته سياسي آن سالها مجبور به ترك ديار نيز گرديد.در سال 1327 عازم شوروي آن روز گرديد اما در آنجا نيز از صدمات توده اي ها در امان نماند و با شهادت دروغين آنان به دو سال زندان در سيبري محكوم گرديد.در مدت اين دو سال پروفسور زهـتـابي به هيـچوجه امكان يادگيري و حتي مطالعه ساده را نيافت و پس از پايان دوران تبعيد مجددا به شهر دوشنبه تبعـيد گرديد.وي با ارائـه توانائيهاي علمي خود توانست در سال 1333 شمسي با نظر دولت وقت به بـاكو آمده و در رشته زبان و ادبيات تركي اين دانشگاه مشغول به تحصیل گردد . براي پرداخت هـزينه اين تحصيل ، وي همزمان در دانشگاه شرق شناسي باكو به تدريس زبان عربي نيز مشغول گرديد. تاليف و چاپ كتاب براي وي ممنوع بود و پروفسور در اين سالها تاليفات خود را با امضاهاي مختلف به چاپ مي رساند . با نوشتن « زندگي و آ ثار ابونواس» و دفاع از اين تز ، توانست پس از چهار سال مدرك دكترا را از دانشگاه باكو دريافت نمايد. نهايتا در سال 1350 شمسي پروفسور توانست اجازه عزيمت به عراق را دريافت نموده و به بغداد سفر كند. بلافاصله در دانشگاه بغداد به تدريس زبان فارسي و نيز تدريس تـركي باستان پرداخت و با آسودگي بيشتري به تاليف و چاپ آثار خويش همت گماشت . با توجه به آثار چاپ شده اش دانشگاه بغداد در سال 1355 نشان عالي پروفسوري را به دوكتور زهتابي اعطا نمود.
با شروع انقلاب اسلامي در ايران ، پروفسور زهتابي همانند هزاران آواره ديگر با اميد فراوان به كشور برگشت . در سال 1358 از وي براي تدريس زبان تركي و عربي در دانشگاه تـبريز دعوت به عمل آمد اما اين دعوت يك سال و نيم بيشتر دوام نياورد و دوكتور زهتابي به خانه نشيني مجبور گرديد . وي تا سال 1377 تلاشهاي بي وقفه اش را در عرصه ادبيات – تاريخ و فرهنگ آذربايجان ادامه داد و نهايتا در تاريخ 12 / 10/1377 در حاليكه به تنهايي در منزل خود واقع در شبستر مشغول نوشتن بود دارفاني را وداع گفت و به آرزوي خود يعني مرگ در زادگاه خويش نايل آمد.روحش شاد!
از آثار چاپ شده اين پدر تاريخ آذربايجان ميتوان به عنوان هاي ذيل اشاره نمود :
– ماهنامه (اتحاد يولو) بغداد
– پروانه نين سرگذشتي ، بغداد
– باغبان ائل اوغلو ، بغداد
– چريك افسانه سي ، استانبول
– بذ قالاسيندا ، برلين
– بختي ياتميش ، بغداد
– ارك هفته لييي ، برلين
– هستي نسيم ، بغداد
– جنايات 2500 ساله شاهان ، بغداد
– آيا زبان فارسي به زبان ملل ديگر ايران بر تريت دارد ؟ بغداد
– قواعد الفارسيه ، بغداد
– زبان آذري ادبي معاصر ، تبريز
– معاصر آذري ادبي ديلي ، تبريز
–علم المعاني ،لكسيكولوژي ، تبريز
– قوي اولسون اون ، تبريز
–باغبان ائل اوغلو 2 ، تبريز
– ايران توركلرينين اسكي تاريخي 1 و 2 ، تبريز
– شاهين زنجيرده ، تبريز
– افسانه دي شمشيره دايانمازسا آزادليق ، كيچيك قارداشيما مكتوب. دو پوئماي به ياد ماندني از وي .
اگر مجموعه مقالات درج شده اورا هم به اين آثار اضافه نماييم ، عمق افكار و ايده هاي او و نيز ميزان عشق و علاقه اش را به آذربايجان ميتوانيم درك نماييم.
سئومه لي مئهريبان كيچيك قارداشيم
قارداشدان دا ياخين بير مسلكداشيم
يـازميشدين دئدييين كيمي هر ياندا
اوزا ق سـورگونلرده٫ قارا زينـداندا
باشيم سـهند اولدو٫ ايراده م پـولات
هئچ يـئرده ديلـيمدن دوشمه دي فرياد
هر ياني زنجيرله گزيب دولانـديـم
نهـايت دؤيـوشده ظفـر قـازانـديـم
قــاييتديم ســئومه لي عزيز وطنه
اؤپــدوم تورپاغيــني من دؤنه دؤنه
واريميز يوخوموز تالان اولموشـدو
باغلارين چـيـچه يـي تامام سولموشدو
چيـرماييـب قولومو يـئنه نئچه ايل
تريمـدن آخـيتديم تورپاقلارا سئل
گئنه ايشيق چيخدي چيراغيمـيزدان
توستو ده اوجالدي اوجاغيمـيـزدان
بيلـيرسن دئمه گـه نه ائحـتيياج
وار توپلاندي ايـشيغا چاقـقال جاناوار
زه لي ده دوغولدو در حال گورزه ده
ايــشيـقلا دوغـولدو موباريزه
ده قوي دئسين ايگيتلر اويلاغي تبـريز
نه زامان آنادان دوغولموشوق بـيز
كي ساده حياتچين دؤيوشك گره ك
گاه زنجير داشييـاق٫ گاه دارا گئده ك
........
بوگون آرخا كيمي آرخالانـديغـين
ظاهيرده بير قارا تورپاق سانديغيـن
قارا تورپاق دئييل قوووتدير٫ سسدير
كولكدن طوفاندان گوجلو نفسدير
قوووت منبعيدير حقــير آلاچـيق
تورپاق بير دنيزدير سن ايسه باليق
اوجا ميـناره لر٫ آغباش ذيـروه لر
اونونچون گؤرمزلر طوفاندان خط
ر كي دوغـما تورپـاغـا آرخالانارلار
( بو سؤزده بير دونيا حيكمت وار٫ سؤز وار)
زهره وفـايـي - تبريز
منبع:
آز یاشا
پاسخحذفآزاد یاشا
انسان یاشا
زهتابی بو سوزی هامی تورک ملتینین یادینا سالیر